Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 4 czerwca 2025 r., sygn. II FSK 707/22, ostatecznie rozstrzygnął spór przedsiębiorcy z organem podatkowym w zakresie objęcia odszkodowania zwolnieniem strefowym. Sąd orzekł, że odszkodowanie za zniszczony majątek i utracone zyski, a także koszt składek ubezpieczeniowych, są nierozerwalnie związane z działalnością strefową. To ważne orzeczenie, które może zwiastować koniec z formalistycznym podejściem organów podatkowych do zwolnień strefowych i otwiera drogę do odzyskania nadpłaconego podatku przez przedsiębiorców w nich działających.
🤔 Sedno sporu – czy odszkodowanie to przychód ze strefy?
Sprawa dotyczyła spółki prowadzącej działalność produkcyjną w Specjalnej Strefie Ekonomicznej (SSE), która ubezpieczyła swój majątek oraz potencjalne utracone zyski. Na skutek pożaru doszło do zniszczenia maszyn i przestoju produkcyjnego. Ubezpieczyciel wypłacił spółce odszkodowanie.
Powstał kluczowy problem podatkowy:
- Czy otrzymane odszkodowanie jest przychodem z działalności strefowej, a więc korzysta ze zwolnienia z CIT?
- Czy opłacone składki ubezpieczeniowe są kosztem uzyskania przychodu działalności strefowej?
Dyrektor KIS, a za nim WSA w Krakowie, zajęli stanowisko niekorzystne dla podatnika. Uznali, że przychód z odszkodowania nie pochodzi z działalności określonej w zezwoleniu (np. produkcji), lecz z odrębnej umowy ubezpieczenia. W efekcie, organ podatkowy uznał, że spółka powinna zapłacić podatek CIT od otrzymanej rekompensaty, traktując ją jako przychód z działalności pozastrefowej (tj. opodatkowanej wg. zasad ogólnych).
⚖️ NSA: Liczy się związek funkcjonalny, a nie formalizm
Naczelny Sąd Administracyjny całkowicie odrzucił argumentację organu oraz WSA i uchylił niekorzystne rozstrzygnięcia. W uzasadnieniu wyroku NSA położył nacisk na wykładnię celowościową i systemową, odchodząc od wąskiego, językowego rozumienia przepisów.
Kluczowe tezy ww. wyroku NSA, na które warto zwrócić uwagę:
- Stanowisko organu podatkowego prowadziło do sytuacji, w której przedsiębiorca strefowy byłby w gorszej pozycji niż podmiot działający poza strefą. Taki wynik wypaczałby sens istnienia zwolnień podatkowych, które mają wspierać inwestorów.
- Sąd uznał, że chociaż odszkodowanie nie jest przychodem ze sprzedaży produktów, to jest ono nierozerwalnie i funkcjonalnie związane z działalnością strefową. Gdyby nie działalność w strefie, nie byłoby majątku, ubezpieczenia, szkody, a w konsekwencji – odszkodowania. Rekompensata jest więc substytutem majątku i dochodów strefowych.
- NSA podkreślił, że skoro składki ubezpieczeniowe są ponoszone w celu zabezpieczenia źródła przychodów strefowych, to przychód (odszkodowanie) będący skutkiem realizacji tego zabezpieczenia musi być przypisany do tego samego źródła. Rozdzielanie tych operacji jest sztuczne i nielogiczne.
📈 Praktyczne skutki dla przedsiębiorców w SSE
Przedmiotowy wyrok NSA ma fundamentalne znaczenie dla wszystkich podmiotów korzystających ze zwolnienia strefowego.
- Podmioty, które otrzymały lub otrzymają odszkodowanie za straty w majątku lub utracone zyski związane z działalnością zwolnioną, nie muszą płacić od niego podatku dochodowego (do wysokości limitu pomocy publicznej);
- Wydatki na polisy ubezpieczeniowe chroniące majątek i zyski strefowe stanowią koszt uzyskania przychodu działalności zwolnionej, wpływając na prawidłową kalkulację dochodu podlegającego zwolnieniu;
- Podmioty, które w ciągu ostatnich 5 lat zapłaciły CIT od otrzymanego odszkodowania, powinny rozważyć analizę prawidłowości złożonych deklaracji CIT i ew. złożenie korekty deklaracji CIT oraz wniosku o zwrot nadpłaty.
- Logika „związku funkcjonalnego” może znaleźć zastosowanie do innych kategorii przychodów, takich jak dotacje do kosztów strefowych (np. wynagrodzeń) czy odszkodowania od kontrahentów za straty poniesione w działalności strefowej.
📣 Podsumowanie i rekomendacje
Omawiany wyrok NSA to ważny krok w kierunku zwiększenia pewności prawa dla inwestorów. Pokazuje on, że działalność gospodarcza to system naczyń połączonych, a ocena skutków podatkowych musi uwzględniać ekonomiczny sens operacji.
Rekomendujemy, aby podmioty działające w SSE:
- Dokonały przeglądu rozliczeń podatkowych za ostatnie lata pod kątem ewentualnych nadpłat z tytułu opodatkowanych odszkodowań;
- Zebrały dokumentację (m.in. polisy ubezpieczeniowe), która jednoznacznie potwierdza związek ochrony ubezpieczeniowej z działalnością strefową;
- Skonsultowały z doradcą podatkowym kwalifikację innych nietypowych przychodów/kosztów, aby dokonać przeglądu przychodów i kosztów, w celu analizy, czy istnieje szansa na wykorzystanie potencjału, jaki daje kreująca się linia orzecznicza.
Zbyszko Pora & Joanna Szczygieł