Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 6 marca 2025 r. sygn. II FSK 772/22 rozstrzygnął kwestię dotyczącą kwalifikacji dobrowolnego umorzenia udziałów bez wynagrodzenia jako transakcji kontrolowanej w rozumieniu cen transferowych.
🗣️Sedno sprawy
Sprawa dotyczy spółki posiadającej dwóch wspólników, gdzie każdy z nich posiada 50% udziałów w kapitale zakładowym. Jeden z udziałowców poinformował zarząd o zamiarze zaprzestania działalności i wystąpieniu ze spółki. Wystąpienie ze spółki nastąpić miało w formie dobrowolnego umorzenia wszystkich posiadanych przez wspólnika udziałów w kapitale zakładowym bez wynagrodzenia. Wyłączną podstawę umorzenia stanowić miała zgoda występującego udziałowca oraz uchwała zgromadzenia wspólników. Decyzja o umorzeniu oraz jego warunkach nastąpić miała bez zaangażowania spółki.
Powstał następujący problem podatkowy:
Czy planowane umorzenie udziałów wspólnika stanowi transakcję kontrolowaną w rozumieniu art. 11a ust. 1 pkt 6 ustawy o CIT, w związku z którą będą mogły mieć zastosowanie w stosunku do spółki przepisy o cenach transferowych?
Zdaniem spółki pomimo istnienia pomiędzy nią a wspólnikiem kwalifikowanych bezpośrednich powiązań kapitałowych oraz gospodarczego charakteru czynności dobrowolne umorzenie udziałów bez wynagrodzenia nie jest transakcją kontrolowaną, a jej rezultat nie mieści się w pojęciu ceny transferowej.
📢Stanowisko Dyrektora KIS oraz WSA w Bydgoszczy
Dyrektor KIS uznał stanowisko spółki za nieprawidłowe wskazując, iż niezależnie od charakteru umorzenia (dobrowolne lub przymusowe) umorzenie udziałów będzie mieściło się w pojęciu transakcji w rozumieniu przepisów ustawy o CIT i powinno być przedmiotem lokalnej dokumentacji cen transferowych pod warunkiem przekroczenia progu transakcji z art. 11k ust. 2 ustawy o CIT
Zdaniem organu podatkowego umorzenie udziałów bez wynagrodzenia stanowić będzie transakcję kontrolowaną, ponieważ warunki takiego umorzenia mogą zostać ustalone lub narzucone wyniku powiązań spółki i udziałowca.
WSA w Bydgoszczy w wyroku z dnia 22 marca 2022 r. sygn. I SA/Bd 30/22 uchylił interpretację Dyrektora KIS podnosząc, iż do takiego umorzenia nie dochodzi na skutek działań spółki i wspólnika, w wyniku istniejących powiązań. Sąd wskazał iż przepisy KSH dopuszczają umorzenie bez wynagrodzenia za zgodą wspólnika. Dodatkowo WSA podkreślił również, że kwestionowana czynność nie może odbywać się „na wolnym rynku” i z natury rzeczy nie jest możliwe odniesienie jej do warunków rynkowych.
🏛️Stanowisko NSA
Sprawa trafiła na agendę NSA, który w wyroku z dnia 6 marca 2025 r. sygn. II FSK 772/22 uznał iż skarga kasacyjna Dyrektora KIS miała usprawiedliwione podstawy i tym samym uchylił wyrok WSA w Bydgoszczy w całości.
W ocenie NSA powiązania występujące między spółką a udziałowcem mogą mieć wpływ na warunki dobrowolnego umorzenia udziałów. Zdaniem NSA co do zasady nietypowym jest na takiej płaszczyźnie tj. udziałowiec – spółka nieodpłatne zbycie udziałów, bowiem w konsekwencji udziałowiec wyzbywa się majątku w postaci uprawnień do przyszłych dywidend czy zwrotu kosztów nabycia poniesionych udziałów.
Jednocześnie sąd wskazał, iż w wyniku takiej nieodpłatnej transakcji drugi wspólnik spółki uzyskuje pełnie swych praw korporacyjnych i majątkowych w spółce, co może w konsekwencji rzutować na organy spółki i jej przyszłą działalność gospodarczą.
Dodatkowo NSA podkreślił, że planowana transakcja umorzenia udziałów wspólnika bez wynagrodzenia bez wątpienia ma charakter gospodarczy. Na ocenę tą nie ma wpływu okoliczność, iż umorzenie następuje w sposób nieodpłatny, bowiem nieodpłatność ta nie wynika z konstrukcji instytucji umorzenia udziałów, lecz ze zgody wspólnika.
📣Podsumowanie
Konkludując NSA stwierdził, że nieodpłatne dobrowolne umorzenie udziałów stanowi transakcję kontrolowaną w rozumieniu cen transferowych.
Powyższe stanowisko potwierdzały również wyroki NSA z dnia 28 listopada 2023 r. sygn. II FSK 255/21 i II FSK 256/21.
Mateusz Bylica & Przemysław Łabędzki