Fundacje Rodzinne cieszą się coraz większą popularnością, o czym świadczy ilość wniosków o rejestrację do Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim. Fundatorzy nie powinni jednak zapominać, że wniosek do Rejestru Fundacji Rodzinnych to nie jedyne zgłoszenie, z jakim wiąże się założenie Fundacji Rodzinnej.
Ustawa z dnia 1 marca 2018 roku o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (dalej: Ustawa o AML) nakłada obowiązek zgłoszenia Beneficjentów Rzeczywistych do Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych (dalej: CRBR), o którym szerzej pisaliśmy TUTAJ. Wskazaliśmy, że obowiązek zgłoszenia do CRBR dotyczy podmiotów, takich jak spółki, trusty, spółdzielnie czy fundacje. Gdzie w gąszczu tych określeń kryją się Fundacje Rodzinne? Nie znajdują się one – wbrew mylącej zbieżności nazwy – pod pojęciem fundacji. Ustawodawca zdecydował, że Fundację Rodzinną należy traktować jako trust, co ma istotne skutki dla obowiązków na niej ciążących.
Beneficjent a Beneficjent Rzeczywisty. Czy to ta sama osoba?
Beneficjent Rzeczywisty wspomniany zostaje w Ustawie o AML, gdzie opisany jest jako posiadacz bezpośredniej lub pośredniej kontroli nad określonym podmiotem, na przykład spółką czy fundacją. Podlega on wpisowi do CRBR. Definicja Beneficjenta umieszczona jest natomiast w Ustawie z dnia 26 stycznia 2023 r. o Fundacji Rodzinnej (dalej Ustawa o FR). Zgodnie z jej treścią, beneficjentem jest nie tylko osoba fizyczna, ale i organizacja pozarządowa prowadząca działalność pożytku publicznego, która zgodnie ze statutem Fundacji Rodzinnej może otrzymać od niej świadczenie lub mienie w związku z jej rozwiązaniem.
I tu ważna uwaga! Pojęcia Beneficjenta według Ustawy o FR i Beneficjenta Rzeczywistego w ujęciu Ustawy AML nie są tożsame.
Beneficjentem Rzeczywistym (definicja z Ustawy o AML) Fundacji Rodzinnej nie zawsze jest tylko jej Beneficjent (definicja z Ustawy o FR). Beneficjentów Rzeczywistych Fundacji Rodzinnej może być znacznie więcej – i zazwyczaj tak jest! Najczęściej należy do nich także Fundator oraz Zarząd.
Ustawa AML stawia Fundacje Rodzinne obok trustów. W związku z tym, oba podmioty dzielą sposób identyfikacji Beneficjentów Rzeczywistych, do których zalicza się: fundatorów Fundacji Rodzinnych, członków zarządu i rady nadzorczej, a także Beneficjentów i inne osoby posiadające równoważne uprawnienia.
Grupowy Beneficjent Rzeczywisty Fundacji Rodzinnej
Warto też zwrócić uwagę na to, że Beneficjentem (zarówno w rozumieniu Ustawy o AML, jak i Ustawy o FR) trustu czy Fundacji Rodzinnej może być Beneficjent Grupowy, czyli taka grupa osób, spośród której nie wskazano beneficjenta imiennie. Takiego niezidentyfikowanego beneficjenta nie można zgłosić do CRBR, gdyż każdorazowo musi on przybrać formę konkretnej osoby fizycznej.
W kontekście Fundacji Rodzinnych wskazanie pewnego kręgu przyszłych Beneficjentów, na który składają się osoby jeszcze nieznane z imienia i nazwiska, jest dość powszechne. Do takiej grupy mogą należeć „dzieci” czy „zstępni”. Jednakże duża część Fundatorów decyduje się na uzależnienie dołączenia takich osób do grona Beneficjentów z zastrzeżeniem warunku lub terminu. W takim przypadku powstaje konieczność zgłoszenia Grupowego Beneficjenta Rzeczywistego, w interesie którego powstała lub działa Fundacja Rodzinna (w wielu przypadkach będzie to po prostu fundator), a w momencie zaistnienia zdarzenia, z którym Statut Fundacji powiązał dołączenie do Beneficjentów Fundacji, zaktualizowanie wpisu do CRBR wraz z indywidualnymi danymi Beneficjenta Rzeczywistego.
Kto dokonuje zgłoszenia?
Zgłoszenia do Rejestru dokonuje osoba uprawniona do reprezentacji podmiotu.W przypadku powołaniaFundacji Rodzinnej w akcie założycielskim taką osobą jest Fundator. Jeżeli natomiast Fundacja Rodzinna powstała na mocy testamentu, taki obowiązek będzie ciążył na Zarządzie Fundacji. Należy pamiętać, że brak osób uprawnionych do reprezentowania podmiotunie zwalnia go z obowiązku zgłoszenia do CRBR informacji o Beneficjentach Rzeczywistych.
W jakim terminie?
Ustawa AML przewiduje dwa rodzaje terminów:
- 14 dni od dnia wpisu podmiotu do Krajowego Rejestru Sądowego;
- 14 dni od dnia utworzenia trustu.
Fundacje Rodzinne podlegają wpisowi do Rejestru Fundacji Rodzinnych. Rejestr Fundacji Rodzinnych nie jest jednak Krajowym Rejestrem Sądowym, dlatego ustawowe 14 dni w tym wypadku obowiązuje od dnia utworzenia trustu. Choć przepisy budziły w tym zakresie pewne wątpliwości, wydaje się, że taka interpretacja jest podejściem najbardziej bezpiecznym.
Beneficjentów Rzeczywistych Fundacji Rodzinnej należy zatem zgłosić do CRBR w ciągu 14 dni od dnia utworzeniu Fundacji Rodzinnej. Ustawa o AML rozgraniczyła bowiem podmioty, których właściwym organem rejestrowym jest KRS, od pozostałych. Tylko w przypadku tych pierwszych termin zaczyna biec od momentu ich wpisu przez sąd. Dla pozostałych czas liczy się od momentu ich zawiązania.
14 dni to całkiem długo, ale…
Do zgłoszenia Beneficjenta Rzeczywistego do CRBR konieczne jest uprzednie uzyskanie przez Fundację Rodzinną Numeru Identyfikacji Podatkowej (NIP).
Fundacjom Rodzinnym, w odróżnieniu od podmiotów rejestrowanych w KRS, NIP nie jest nadawany przez Sąd Rejestrowy z urzędu. W przypadku Fundacji Rodzinnych to organ uprawniony do reprezentacji (dla Fundacji Rodzinnych w organizacji jest to co do zasady Fundator) musi sam złożyć wniosek o nadanie numeru NIP do urzędu właściwego dla siedziby Fundacji Rodzinnej.
NIP jest niezbędny dla wniosku w CRBR – bez niego nie ma technicznej możliwości jego złożenia. Dlatego też podczas zakładania Fundacji Rodzinnej konieczne jest natychmiastowe działanie – w przeciągu 14 dni od podjęcia aktu założycielskiego przed notariuszem należy uzyskać NIP, a następnie, legitymując się nadanym Fundacji Rodzinnej numerem, należy złożyć wniosek do CRBR z danymi osób będącymi Beneficjentami Rzeczywistymi.
Co w przypadku upływu terminu?
Może zdarzyć się tak, że zgłoszenie do CRBR nie zostanie wykonane w terminie. Zgodnie z brzmieniem art. 153 ustawy AML podmioty, które nie dopełniły obowiązku zgłoszenia lub aktualizacji informacji o Beneficjencie Rzeczywistym w terminie wskazanym w ustawie bądź podały informacje niezgodne ze stanem faktycznym, podlegają karze pieniężnej do wysokości 1.000.000,00 zł.
Zgodnie z poglądem wyrażonym w doktrynie sankcja ma cechy „administracyjnej kary pieniężnej” w rozumieniu art. 189a–189k k.p.a. (B. Majchrzak, Komentarz do ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu [w:] Prawo obrotu pieniężnego. Komentarz, red. P. Zapadka, Warszawa 2023) Wobec tego podmiot ukarany może odwołać się w terminie 14 dni, wykazując, że niewykonanie zgłoszenia było od niego niezależne lub wystąpiła inna okoliczność przemawiająca za obniżeniem lub zrezygnowaniem z kary.
Jeżeli wniosek o NIP został złożony w racjonalnym czasie i to urząd skarbowy działał opieszale, niesprawiedliwym byłoby karanie obowiązanego podmiotu.
Podsumowanie
Proces zakładania Fundacji Rodzinnej to nie tylko sporządzenie niezbędnej dokumentacji oraz jej zarejestrowanie, ale także zgłoszenie do CRBR. Beneficjentów rzeczywistych Fundacji Rodzinnej należy zgłosić do CRBR w terminie 14 dni od dnia jej utworzenia. Samo zgłoszenie do CRBR musi poprzedzać uzyskanie NIP dla Fundacji. Złożenie wniosku o nadanie NIP również leży w obowiązkach Fundatora, bowiem, inaczej niż w przypadku podmiotów rejestrowanych w KRS, to nie Sąd składa wniosek o nadanie NIP, lecz Fundator. Dopiero po uzyskaniu stosownego numeru można prawidłowo złożyć wniosek do CRBR.